Geproduceerd door Gwyneth Oomens en Tijn van der Muuren.
TILBURG – Op dit platform gaat het vooral over ouders, hun kinderen en de problemen van de huidige en toekomstige generaties. Maar wat ook interessant is, is een kijkje bij de buren in de rest van het dierenrijk. Hoe is de band daar tussen moeder en het jong?
Vooruit, een deel van de problemen in de mensenwereld komt niet voor in het dierenrijk. Een slak zal niet snel last hebben van een woningcrisis en hoewel dolfijnen slimme beesten zijn, hebben ze geen studieschuld van hier tot Tokio. Er zijn zelfs beesten die het al vanaf de geboorte zonder hun moeder moeten doen. Mosselen zijn na de bevalling overgelaten aan de wijde wereld. Kan geen kwaad, want in de Zeeuwse wateren loopt het schelpdier weinig gevaar.
Geert-Jan Roebers is bioloog en schrijver en weet veel over de band tussen dieren en hun kroost. ‘’Alle dieren hebben jongen en ze gaan er allemaal op een bepaalde manier mee om. Dat varieert van niet meer naar omkijken tot heel lang voor zorgen. Meestal geldt: hoe meer nakomelingen, hoe minder zorg er aan hen wordt besteed.’’ Een diersoort die over het algemeen veel moederzorg krijgt, is de orang-oetan. ‘’Die blijft vaak wel zes jaar bij de moeder. En de mens al helemaal. Het is moeilijk het gevoel naar hun baby te meten, maar gevoelsmatig zal dat hetzelfde moedergevoel zijn als dat de mens voor een kind heeft.’’
Rouwen
Ook het rouwgevoel van apen komt overeen met dat van een mens. ‘’In de dierentuin wordt een aapje nog een tijd in het hok gehouden als deze komt te overlijden. Apen zijn hier namelijk zeer van bewust, die rouwen écht.’’ Hetzelfde geldt voor olifanten en dolfijnen. ‘’Die blijven soms nog wel dagen met een dood jong rondzwemmen. Die dolfijnen zijn zo slim, je maakt mij niet wijs dat ze niet doorhebben dat het jong dood is.’’
Leeuwen hebben dan weer een heel andere rouwverwerking. Een leeuwin wordt hitsig van haar vermoorde welpje. Dat klinkt apart, maar het heeft te maken met het overlevingsgevoel van de leeuwin. Na de moordpartij van een nieuw, sterker mannetje slaan de hormonen van de leeuwin op hol en al binnen een paar dagen is ze startklaar om weer nieuw kroost te baren.
Afstand bij zelfstandigheid
Verre familie van de leeuw is de huiskat, het meestvoorkomende huisdier in Nederland. Anne Bossink, dierenarts bij Vets Place in Tilburg, ziet dat de band tussen moederpoes en haar kittens echt moet groeien. “Door haar kittens schoon te likken, komt het hormoon oxytocine vrij. Dit wordt ook wel het knuffelhormoon genoemd, wat de binding tussen moeder en kittens stimuleert.’’ Als kittens langzaam zelfstandiger worden, neemt de moeder wat meer afstand. Vaak is dat na negen weken, als de kittens een nieuw thuis krijgen. ‘’Er is geen honderd procent zekerheid dat moeders hun eigen kittens later nog terug herkennen.’’
Diezelfde tendens herkent Bossink terug bij koeien. ‘’Dat is ook de reden dat veehouders er tegenwoordig vaak voor kiezen om het kalf weg te halen voor moeder echt een band met haar krijgt. Zolang die koppeling niet heeft plaatsgevonden, zal ze daar weinig gevoel bij hebben – nog los van de voordelen rondom ziekteverwekkers die ze kan overdragen of het risico van vertrapt worden in de groep.”
Wat is het moedergevoel?
Roebers denkt dat het moeilijk is om te schrijven wat dat moedergevoel precies inhoudt. ‘’Zelfs bij mensen is dat moeilijk, want je moet gevoel onder woorden brengen. Vroeger werd altijd gezegd dat je het gevoel van dieren niet met die van de mens mag vergelijken, maar ik denk daar toch anders over. De mens is ook een dier. Een kikker zal zeker een ander gevoelsbelevenis hebben dan de mens, maar hoe dichter het dier bij de mens staat, hoe meer het gevoel erop lijkt. Ik kan mij niet voorstellen dat dat heel anders is.”
En hoe zit het eigenlijk met de rol van papa? ‘’Die verschilt per diersoort’’, vertelt Roebers. ‘’Het is zeker niet zo dat de vader helemaal geen rol heeft. Bij sommige soorten, vissen bijvoorbeeld, doet de vader veel broedzorg (zorg voor het jong, red.). Die bewaart de eitjes in zijn bek of verzorgt de jongen nog een tijdje. Of hij bewaakt ze.’’ Bossink schetst een ander beeld. ‘’Vaderdieren zijn vaak een stuk minder vriendelijk naar zijn kinderen. In sommige gevallen kunnen ze zelfs hun kinderen doodbijten of opeten aangezien ze concurrentie kunnen zijn. Vooral dieren in een roedel kunnen deze reactie geven.”
